فایده‌ تعامل بین‌المللی در حوزه میراث فرهنگی

به گزارش میراث ما به نقل از ایسنا، محسن محبی، رئیس مرکز امور حقوقی بین‌المللی نهاد ریاست جمهوری معتقد است تحویل اشیاء چُغامیش آن هم توسط رئیس موسسه شرق شناسی شیکاگو که شخصا آنها را به ایران آورده، نشانه خوبی از فایده‌ی تعامل و گفتگوی حقوقی و چشم‌انداز همکاری‌های عملی آینده میان موسسات علمی و فرهنگی ایران و آمریکا را نیز روشن‌تر می‌سازد.

به نظر می‌رسد این اخبار خوش، نویددهنده ادامه بازگشت دیگر اشیا تاریخی ایران در کشورهای دیگر باشد. این اشیاء در سال 1344 در منطقه چغامیش خوزستان کشف شده بود و در سال 1343 با تصویب دولت وقت برای مطالعه و تحقیق به امانت در اختیار موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو قرار گرفته بود.

به گفته رئیس مرکز امور حقوقی بین‌المللی نهاد ریاست جمهوری، مطالعات به روی این اشیا سالها زمان برد و تعدادی از آنها قبل از پیروزی انقلاب به ایران برگردانده شد اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی به علت عدم همکاری دولت آمریکا و سپس توقیف اشیاء توسط دادگاه های آمریکا، این اشیاء در آمریکا مانده بود و امروز به مام میهن برگشت.

وی افزود: علیرغم این که دولت آمریکا در بیانیه‌های الجزایر متعهد شده ترتیب بازگشت کلیه اموال ایران را بدهد، در مورد این اموال اقدامی نکرد و عملا 109 قطعه از اشیاء چغامیش تا به حال در آمریکا مانده بود. در طول همین سال‌ها، این اشیاء همراه تعداد زیادی الواح گلی که از تخت جمشید کشف شده بود و آنها هم نزد همین دانشگاه شیکاگو است، در سال 1383 توسط خواهان‌های آمریکایی (به نام روبین و غیره) توقیف شد تا از آن محل، مبلغ حکم واهی که از یکی از دادگاه‌های آمریکا علیه دولت ایران دریافت کرده‌اند را وصول نمایند. بنابراین دولت ناگزیر شد برای حراست از اموال و میراث فرهنگی کشور، در دو پرونده دفاع نماید که امروز به نتیجه رسید.

محبی درباره رفع توقیف این اشیاء در دادگاه‌های آمریکا نیز گفت: از نظر حقوقی، این اموال از مصونیت قضایی دولتی برخوردار بوده و قابل توقیف نبوده است. به همین لحاظ ابتدا خود دانشگاه شیکاگو در دعوا حاضر شد و دفاعیات لازم از جمله مساله مصونیت آثار باستانی ایران طبق قوانین ایالات متحده را مطرح کرد، اما دادگاه آمریکایی بر خلاف قوانین و رویه قضایی، اعلام کرد که دفاع مصونیت از دانشگاه پذیرفته نیست، به همین دلیل سازمان میراث فرهنگی با استخدام وکلای مجرب و با همکاری و مشارکت مرکز امور حقوقی بین المللی ضمن ثبت لوایح و مدارک در چند مرحله، نشان داد که اشیاء باستانی مورد بحث، به صورت امانی نزد دانشگاه بوده و اشخاص خصوصی آمریکایی حق توقیف آن را ندارند و اساسا مصون از توقیف بوده است.

او ادامه داد: بالاخره دادگاه بدوی آمریکا مدافعات ایران را پذیرفت و از اشیاء مذکور رفع توقیف کرد، اما خواهان‌های آمریکایی به دادگاه پژوهشی شکایت کردند.

محبی گفت: در حال حاضر اعتراض خواهان‌های آمریکایی در دادگاه پژوهشی آمریکا هنوز مطرح است، اما به دنبال تدابیر و مذاکراتی که در چارچوب دیوان داوری با طرف آمریکایی انجام شد، وزارت امور خارجه آمریکا زمینه‌های لازم را فراهم کرد و بخش شرق شناسی دانشگاه شیکاگو هم همکاری کرد تا بالاخره پس از سالها، استرداد این اموال به ایران، امروز انجام شد.

این مقام مسوول اضافه کرد: البته استرداد این اموال اثری در ادعای دولت ایران علیه دولت آمریکا به علت تخلف از بیانیه‌های الجزایر ندارد و شکایت ایران همچنان در حال پیگیری است.

رئیس مرکز امور حقوقی بین‌المللی نهاد ریاست جمهوری تاکید کرد: قرار است در حاشیه این سفر، درباره ترتیب و زمان استرداد و تعداد زیادی انتقال الواح گلی تخت جمشید بین مدیر موسسه شرق شناسی شیکاگو و مسوولین سازمان میراث فرهنگی بحث و بررسی لازم به عمل آید. همچنین قرار است زمینه‌های همکاری‌های علمی بین سازمان میراث فرهنگی و موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو نیز فراهم شود.

به گفته محبی، اشیاء چُغامیش ابتدا شامل 264 قطعه بوده که 109 قطعه آن در آمریکا مانده بود. این اشیاء مربوط به دوران ماقبل تاریخ است و انواع سکه‌های مهرگلی و سفال در آنها دیده می شود. ارزش فرهنگی باستان شناسی و علمی این اشیاء منحصر به فرد است و اساسا قابل تقویم نیست.

او درباره سایر دعاوی ایران علیه دولت آمریکا در دیوان داوری ایران-آمریکا گفت: این دعاوی را با قوت تمام و با استفاده از تمام توان علمی و کارشناسی حقوقی پیگیری کرده ایم و می کنیم و از حقوق و منافع دولت و ملت بدون کمترین مسامحه، دفاع خواهیم کرد. با این وجود، در صورتی که آمریکا حاضر شود اموال و مطالبات ایران را بپردازد و خسارات ما را جبران کند، البته آماده گفتگو و حل و فصل دعاوی هستیم.

محبی در پاسخ این سوال پایگاه اطلاع رسانی دولت که آیا تا به حال اقدامی برای حل و فصل دعاوی باقیمانده ایران و آمریکا از طریق مذاکره انجام شده یا نه گفت: در یک سال و نیم گذشته، به موازات دفاع حقوقی از ادعاهای مطروحه علیه آمریکا، مذاکرات و ملاقاتهایی در چارچوب دیوان داوری با آمریکایی ها انجام شده است که امیدواریم به نتیجه برسد. انتقال این اموال هم ثمره کوچکی از همین مذاکرات حقوقی است و در مورد استرداد سایر اموال ایران نیز در حال بررسی و رایزنی هستیم. منتهی حل و فصل دعاوی حقوقی آن هم در یک مرجع قضایی بین المللی که بر اساس معاهده تاسیس شده، سازوکارهای تخصصی خود را دارد.

رئیس مرکز امور حقوقی بین‌المللی نهاد ریاست جمهوری اضافه کرد: در دهه 1370 هم بسیاری از دعاوی با آمریکا از طریق مذاکره حل و فصل شد و این امر سابقه دارد.