اخبار پیشنهادی
- منبت ملایر بازار جهانی را از دست رقبا خارج کند
- در توسعه گردشگری، از ارزشهای اعتقادیمان کوتاه نمیآییم
- عارف: از فرصت ثبت جهانی یزد برای گسترش اهداف صلح طلبانه نظام استفاده شود
- موافقت مجلس با یک فوریت طرح حمایت از مرمت بافت های تاریخی
- نیامدهام که دوباره چرخ را اختراع کنم
- بلوچستان از منطقه قرمز گردشگری خارج شد
- بیست و هشتمین نمایشگاه صنایع دستی نقش مهمی در اشتغالزایی دارد
- آمار گردشگران خارجی در ۳ ماه اول ۹۶
- رزرو هتلهای دنیا با پرداخت از شبکه شتاب با «پین تا پین»
- بررسی اولویت ثبت جهانی میراث فرهنگی ایران در سال ۲۰۱۹
- خلاء قانونی در برخورد با مجرمان میراث فرهنگی وجود ندارد
- محمد محب خدایی معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی شد
- مونسان انتخاب اصلح برای ریاست میراث فرهنگی ،صنایع دستی وگردشگری است
- برای کمک به گردشگری از تعامل با وزرا بهره می گیرم
- انتقال پیام دینی و فرهنگی با هنر طراحی و ساخت زیورآلات اسلامی
- تاریخ شفاهی کاخ گلستان رونمایی می شود
- ناگفتههای معاون سابق رئیسجمهور از یک سازمان پر رفتو آمد
- رییس سازمان میراث فرهنگی: ماموریتم احیای گردشگری برای توسعه ملی است
- مجلس آماده همکاری با سازمان میراث فرهنگی است
- مراسم تودیع و معارفه روسای سازمان میراث فرهنگی برگزار شد
- کشف آثار جدید در تپه " چیغاب"دهلران
- افزایش 7 خودوری جدید به تاکسی گردشگری یزد در هفته دولت
- میراث فرهنگی دچار بحران متخصص مرمت است
- افتتاح رسمی «تبریز ۲۰۱۸» در ۱۰ دی
- مالک خانه ثابت پاسال برای حفظ بنا تعهد کتبی داده است
- توضیحات «احمدیپور» درباره تکالیف اولویتدار سال ۹۶
- تکمیل طرح جامع گردشگری در ۶ ماه اول سال
- افزایش ستاره هتل ها به استفاده آنها از صنایع دستی در تجهیزات بستگی دارد
- «ربنا» ی شجریان ثبت میراث ملی شد
- با همت معاون رییس جمهوری «ربنا» ثبت ملی شد
مقالات تخصصی
- گردشگری نقطه مهمی در معرفی جمهوری اسلامی است
- ایران امروز به عنوان یکی از قطبهای نوظهور گردشگری جهان مطرح است
- اهدای 16 قلم اموال منقول تاریخی به موزه باستانشناسی ابهر
- چاپ پارچه و چاپهاى سنتى و دستى
- شوش، مهد سفالگری
- پیشینه سفالگری در ایران
- پیشینه سفالگری
- تعریف سفالگری+تصاویر
- نمدمالی + تصاویر
- معرفی برخی رشته های صنایع دستی
صنایع دستی ایران زمین یکی از متنوع ترین هنرهای بومی این سرزمین به شمار می رود آنچنانکه در هر خطه از این سرزمین پهناور ، رشته های مختلف و بدیعی از این هنر قومی به چشم می خورد.
1- لباس هاي محلي Lebas mahali -Traditional rustic clothes
يكي از صنايع سنتي و بومي ايران ، دوخت لباس هاي محلي مي باشد ، شايد به جرأت بتوان گفت كه هيچ كشوري به اندازه ايران از اين همه تنوع در طرح و رنگ لباسهاي محلي برخوردار نيست و اين شايد به علل تنوع قومي است كه در ايران مشاهده مي نمائيم . پس از گذشت قرنها و با پيشرفت صنايع ماشيني ، هنوز هم وقتي به روستاها مراجعه كنيم ، مي توانيم لباسهاي محلي را بر تن اهالي روستا و خصوصاً عشاير مشاهده نمائيم .
2- پاپيه ماشه Paper macheh - Papiyeh masheh
يكي از صنايع دستي سنتي و زيباي ايران” پاپيه ماشه “ نام دارد . در گذشته به آن نقاشي لاكي يا نقاشي روغني نيز اطلاق مي شد و آن عبارتست از ساخت قلمدان ، قاب قرآن ، جلد كتاب و ... كه پس از انجام توليد زير ساخت به وسيله كاغذ فشرده، سطح آن را با لاك مخصوص به رنگ سياه يا قهوه اي در آورده و روي آن را نقاشي نموده و در آخر روغن بزنند .
پاپيه ماشه در اصل كلمه اي فرانسوي است و به معناي كاغذ فشرده شده است و اين نام گذاري بدان علت است كه كاغذ را پس از خمير كردن همراه با سريش ، تحت فشار قرار داده و زير ساخت را توليد مي نمايند . شهراصفهان مركز توليد پاپيه ماشه مي باشد.
3- پلاس بافي Traditional cloth weaving - pelas bafi
در برخي از نقاط روستايي ايران منسوجي بافته مي شود كه ” ِپلاس “ ناميده مي شود . پلاس از نظر ظاهري شبيه گليم درشت بافت است ، تكنيك بافت آن شبيه به گليم است . اكثرا" ابعادي حدود 250 × 350 سانتيمتر دارد . معمولا براي توليد آن از نخ پنبه اي نمره 2 براي تار و نخ نمره 5 براي پود در رنگهاي مختلف استفاده مي شود . گاه به جاي نخ پود از نوارهاي باريك پارچه اي كه از لباسهاي مستعمل بريده شده استفاده مي نمايند و به عنوان زيراندازي كم بها مورد مصرف دارد .گاه براي بافت از پشم استفاده مينمايند كه در آن صورت عايق رطوبت بوده و براي زمين هاي مرطوب مناسب است . معمولا بافت يك قطعه حدود 2 روز طول مي كشد . موارد مصرف آن به غير از زيرانداز ، به فرم كيف ، سجاده ، خورجين و ... نيز بافته مي شود .
4- چارق Charogh - Leathre shoes
يكي از صنايع دستي سنتي و زيباي ايران” چارق “ نام دارد . چارق كفشي است چرمي ، كه بيشتر پاي پوش روستائيان و دهقانان بوده كه با بندها و تسمه هاي بلندي كه دارد به ساق پا پيچيده مي شود . در قديم مورد مصرف بيشتري داشته و امروزه بيشتر جنبه تزئيني پيدا كرده است و داراي اسامي محلي چون ” شم ، پاتابه ، پاليك “ مي باشد .
ابزاركار توليد چارق مانند ابزار كار كفاشان است و عبارتست از درفش ، سوزن ، تيغ و چاقو . روش توليد چارق همانند توليد كفش مي باشد با اين تفاوت كه بعد از اتمام كار ، روي آن را با نخ ابريشم يا گلابتون ( نخ با مغز ابريشم با روكش طلا يا نقره ) با طرحهاي مختلف سه گل ، چهار گل ، بوته دار يا بادامي تزئين مي نمايند . شهرهاي قوچان و بجنورد در استان خراسان و استان زنجان از مراكز مهم توليد چارق محسوب مي گردند .
5- چرم Leather works Charm
يكي از صنايع دستي سنتي و زيباي ايران” صنايع دستي چرمي “ نام دارد . به طور كلي در تعريف صنايع دستي چرمي مي توان گفت : هنر استفاده از چرم طبيعي در تزئين و ساخت يك فرآورده با استفاده از شيوه هاي سنتي ، مانند نقش اندازي ضربي ) حكاكي روي چرم) ، نقاشي روي چرم و ... كه هر كدام در مبحث خود تعريف شده اند .
صنايع دستي چرمي ، بي شك فرآورده اي پر طرفدار است كه كليه مراحل آن از توليد دام ، عمل آوري چرم خام و آهك كاري ، نمك پاشيدن و..... به طريقه سنتي و با دست انجام مي گيرد .
با مطالعه آثار و علائم و نقوشي كه در آثار باستاني وجود دارد ، ايرانيان از قديم از چرم براي تهيه كفش و افزارهاي جنگ استفاده مي نموده اند . محقق روسي « ايگورد باكرنف » مي گويد : ” مردم ثروتمند ايران از پوستهاي گرانبها نظير يوز پلنگ و افراد بي بضاعت از پوست گوسفند استفاده مي كرده اند .“ بر اساس مطالعات انجام گرفته از وضعيت لباس پوشيدن ايرانيان از 1500 سال قبل از ميلاد ، ايرانيان از پوستينهاي بلند و بي آستين استفاده مي كرده اند كه تا پشت زانو ادامه داشته است . از اين فرآورده انواع لباس هاي چرمي ، كفش ، كيف ، تابلو و.... تهيه مي نمايند .
6- جُــل اسب Tradition weaving - jol asb
يكي از دست بافته هاي زيبا و عشايري ايران ” جــُل اسب “ نام دارد. جــُل ، دستبافته اي است كه به منظور تزئينات اسب و شتر تهيه مي شود . جُـــل اسب هم نقشِ گرم نگاهداشتن و عرق گير اسب را دارد و هم جنبه تزئيني و تشريفاتي ، كه در مورد شتر ، مورد تزئيني دارد . بدنه اصلي جُـــل ، يك مستطيل است كه دو دستك به آن وصل شده كه اين دستك ها ، پشت اسب را مي پوشاند، تفاوت جُــــل اسب با جُـــل شتر در آن است كه جُل شتر بزرگتر از جُــل اسب مي باشد و توسط دو قطعه پارچه به يكديگر دوخته شده تا كوهان شتر از آن بيرون بماند . به طور كلي در بيشتر مناطق ايران جُل اسب و شتر با اشكال و تزئينـات گوناگون توليد مي شود و به صورت گليم ، قالي ، جاجيم ، و سوزني تهيه مي گردد . عشاير آذربايجان ، دشت مُغان ، كُردهاي خراسان ، تركمن ها ، عشاير فارس ، ورامين و ايل افشار هر كدام به گونه اي جُل را بافته و تزئين مي كنند ، بطور مثال در تركمن صحرا ، جُل ، از جنس پارچه و تكه دوزي ماهوتي و پنبــــه اي با سوزندوزي هاي زيبايي تهيه مي گردد. در ايلات كرمان ، به صورت گليم ، نقوش سوزني ، شيريكي پيچ با تار و پود پشم و عشاير آذربايجان با تكنيك بافت جاجيم براي توليد جُل ، استفاده مي كنند .
7- چشمه دوزي - Cheshmeh dozi Braiding
يكي از رودوزيهاي سنتي و زيباي ايران ” چشمه دوزي “ - يا سُكمه دوزي - نام دارد . چشمه دوزي يكي از قديمي ترين سوزن دوزي هاي استان اصفهان به شمار مي رود و معمولا بر روي پارچه هاي كتاني سفيد يا رنگي با نخ هم رنگ پارچه ، و بدون نخ كشي انجام مي گيرد .
اهميت هنر چشمه دوزي در آن است كه دوخت ، توسط شمارش الياف كتان صورت گرفته و پارچه بعد از رودوزي ، حالت تور به خود مي گيرد . اطراف چشمه دوزي را با دوخت هاي ديگر مثل قلابدوزي يا برودري دوزي تزيين مي كنند . مورد مصرف اين هنر در تزيين لباس ، روميزي ، روتختي ، پرده و... مي باشد .
8- زيورآلات محلي - Tribal jwellery - zinatalat mahali
يكي از صنايع دستي و سنتي ايران ” زيور آلات محلي “ نام دارد كه در استانهاي شمالي و جنوبي كشور به اشكال مختلف توليد مي گردد. مواد اوليه توليد فلزاتي نظير برنج ، مس ، نقره و ... سنگهايي مانند فيروزه ، عقيق ، يشم و ... مي باشد . شيوه توليد بدين صورت است كه ابتدا فلز را در كوره ذوب كرده و سپس به كمك قالب شكل مورد نظر كه اغلب به صورت دايره ، چهارگوش ، سه گوش، بته جقه ، ماهي و ...مي باشد ، در مي آورند . سپس با نشانده سنگهاي ذكر شده زيور آلات زيبايي تهيه مي نمايند از قبيل : النگو ، انگشتر ، زيور گيسوان ، گردنبند ، گوشواره و ... .
ساخت زيور آلات محلي بيشتر به وسيله تركمن هاي استان گلستان و دربخش هايي از استان خراسان ، سيستان و بلوچستان ، كردستان و كرمانشاه انجام مي گيرد .
9- رودوزي(سوزندوزي) Braidin - rodozi)
”رودوزي“ هنر آراستن سطح پارچه با استفاده از نخ هاي الوان يا اشياء الوان با كمك سوزن يا قلاب مي باشد . بشر بعد از به وجود آمدن پارچه كه حفاظي در برابر سرما و يا گرما و ساي نيازهاي ابتدايي بود ، مانند هر وسيله ديگري ، آن را از حالت ساده در آورده و به تزيين و تجمل آن پرداخته است كه به مقتضاي فرهنگ ، آداب و سنن هر قومي ، داراي دگرگونيهاي خاص خود مي باشد، رودوزيهاي ايران يكي از گسترده ترين شاخه هاي صنايع دستي ايران را تشكيل مي دهند و به لحاظ نحوه انجام كار كلا به 6 دسته تقسسيم مي شوند :
گروهي كه از لحاظ پر كاري ، زمينه كار مشخص نيست و دوختهاي الوان موجب پيدايش نقش و طرح مي گردند مانند پته دوزي كرمان و قلابدوزي رشت .
گروهي كه قسمتي از زمينه را با دوخت پر مي كنند و زمينه اصلي پارچه مشخص مي باشد مانند ابريشم دوزي ، قيطان دوزي و ......
گروهي كه با جابجا كردن يا بيرون آوردن تار يا پود صورت مي گيرد مثل سكمه دوزي ، شبكه دوزي و.....
گروهي كه نخ هاي فلزي (طلايي و نقره اي )با پارچه جلوه مي دهند مثل گلابتون دوزي ، سرمه دوزي و.....
گروهي كه از سوزن يا قلاب استفاده نمي شود بلكه با گذراندن نخ هاي فلزي ، اشكال و طرح مورد نظر را به وجود مي آورند مثل خوس دوزي ، نقده دوزي .
گروهي كه از اشيائ تزييني مانند سكه ، پولك ، منجوق، مرواريد و .... براي تزيين پارچه استفاده مي نمايند مثل سكه دوزي ،پولك دوزي ،مرواريد دوزي و ...
10- رشتي دوزي(قلابدوزي) Braiding - rashti dozi
يكي از رودوزيهاي سنتي ايران ” رشتي دوزي “ يا قلابدوزي نام دارد . رشتي دوزي يكي از دوختهاي زيباي ايراني است كه به وسيله قلاب روي پارچه ماهوت با نخ هاي ابريشمي الوان نقوش زيبا را مي دوزند . قلابدوزي به سه دسته تقسيم مي شود : قلابدوزي ساده ، برجسته ، معرق . كه نوع سوم آن زيباتر و پُركارتر از بقيه بوده و هنرمند ، قطعات ماهوت رنگي را بر زمينه كار ( مثلاً گلبرگ ها ، برگها ) نشانده و به كمك قلاب دور آن را به پارچه اصلي قلابدوزي و متصل مي نمايد .
زيباترين آثار قلابدوزي مربوط به استان مازندران و گيلان ) شهر رشت( مي باشد و چند نمونه از اين آثار زيبا در موزه هنرمندان معاصر صنايع دستي ايران در ولنجك نگاهداري مي شود . موارد مصرف قلابدوزي اكثراً براي روميزي ، رويه كرسي و.... مي باشد .
11- سفره كُردي Traditional weaving - sofreh kordi
يكي از صنايع دستي زيباي ايران ” سفره كُردي“ نام دارد . سفره كردي درحقيقت نوعي گليم سوزني است كه بنا به مورد مصرف آن ( به عنوان سفره براي خمير و پختن نان ) به اين نام خوانده مي شود . روش بافت گليم سوزني ، روشي است مابين بافت گليم معمولي و گليم سوماك ، بدين معني كه داراي دو نوع پود است ، يك پود زمينه كه معمولا يك رنگ انتخاب مي شود و پودي كه براي نقوش به كار مي رود ، الوان انتخاب مي گردد. پود زمينه مانند گليم بافي از لابلاي تارها مي گذرد ، پود نقش به دور تارها پيچيده و در پشت كار رها مي شود . تار در سفره كردي از جنس نخ پنبه اي و پودها از جنس پشم يا ابريشم انتخاب مي گردند . سفره كردي عمدتا در شمال خراسان بافته شده و داراي ابعاد 1×2 يا 1/10×2 متر مي باشد . خصوصيت بارز ديگر سفره كردي در نقوش حاشيه آن است ، كه ابتدا و انتهاي آن با چندين رديف حاشيه هندسي و موتيف هاي زنجيره اي پر شده ، اما دو طرف كناره فاقد حاشيه يا با حاشيه باريك و ساده بافته مي شود .
12- سراميك - Ceramic
يكي از صنايع دستي ايران ” سراميك “ نام دارد . سراميك واژه اي است يوناني و از واژه ” كراموس “ مشتق شده است . در يونان باستان به فرآورده هايي كه با خاك رس تهيه مي شد كراموس مي گفتند . در ايران به فرآورده هايي كه به طور عمده با خاك رس( خاك هاي اوليه ) تهيه شده ، سپس در كوره پخته شده و لعاب خورده و دوباره به كوره برود ، سراميك مي گويند . (خاك هاي اوليه خاك هايي هستند كه از بدو پيدايش در مكان خود ثابت مانده اند و از جايي به جايي ديگر منتقل نشده اند و لذا داراي خلوص بيشتر و چسبندگي كمتري هستند و براي پخت به درجه حرارت حدود 1200 درجه سانتيگراد نياز دارند . مشهورترين اين نوع خاكها : خاك سفيد و خاك استون ور مي باشند . ( خاك سفيد ، تركيبي است از كائولين +كوارتز+سيليس) . امروزه هنر سراميك به اشكال مختلف از قبيل گلدان ، بشقاب و .... با لعابهاي مختلف ، تراش خورده ، نقاشي شده و .... در كشور رايج است و از استقبال خوبي نيز برخوردار است . شهرهايي همچون لالجين همدان ، ميبد يزد ،اصطهبانات ) استهبان) فارس ، زنوز آذربايجان و …. در سراميك سازي فعاليت دارند .
13- سفالگري - Sofal gari - Ceramic works
يكي از صنايع دستي سنتي و زيباي ايران” سفالگري “ نام دارد . و آن عبارتست از ساخت و تهيه اشياء از گل پخته ، مانند كاسه ، كوزه و ... . اگر محصولات بدون لعاب باشند به آن ها ، سفال اطلاق مي گردد ، سفال عمدتا از خاك هاي ثانويه ساخته مي شود ِ( خاكهاي ثانويه ، خاكهايي هستند كه به طور مرتب در حال جابجايي و تغيير مكان هستند ، لذا داراي خلوص كمتر و چسبندگي بيشتري هستند و جهت پخت به درجه حرارتي حدود 950 تا 1000 درجه سانتيگراد نياز دارند . مهمترين خاك ثانويه ، انواع خاك رس است كه با نام علمي Earthen ware شناخته مي شوند و رنگ طبيعي آنها از خاكستري تا قرمز تغيير مي كند . اصطلاح انگليسي سراميك دقيقا داراي مفاهيم سفال در زبان فارسي است كه از واژه يوناني Kermose به معناي خاك رس گرفته شده است .
مراكز مهم سفالگري در ايران لالجين همدان ، ، قمشه ( شهرضا ) اصفهان ، زنوز تبريز ، جويبار مازندران ، سياهكل گيلان ، مند گناباد خراسان ، استهبان فارس ، كلپورگان سراوان سيستان و بلوچستان ، شهوار ميناب ، تهران ، قم ، ... مي باشند .
14- فيروزه كوبي - Firozikobi - Turquoise
يكي از صنايع دستي سنتي و زيباي ايران” فيروزه كوبي “ نام دارد ، و آن عبارتست از وسايل و يا ظروف ساخته شده از جنس ( زيرساخت ) مس ، نقره ، برنج و يا برنز كه قطعات ريز فيروزه بر قسمت هايي از سطح آن به شكل موزائيك كاري در كنار هم نشانده شده باشند . فيروزه كوبي ، سابق بر اين، در مشهد ( توسط يوسف حكيميان ابداع گرديد ) و بر روي زيور آلاتي مانند گوشواره ، دستبند ، گل سينه و ... انجام مي گرديد ، سپس توسط صنعتگري به نام حاج داداش به اصفهان برده شد.
روش كار بدين صورت است كه ابتدا ظرف مسي يا برنجي يا نقره و يا زيور آلات ( مثلاً : جام ، شمعدان ، گلدان ، انگشتر ، گردنبند ، و... ) را به عنوان زير ساخت انتخاب كرده آ نگاه قسمتي كه بايد فيروزه كوبي گردد مشخص كرده و محيط آن رابا يك رشته باريك فلزي به ارتفاع دو يا سه ميليمتر لحيم و ِزوار بندي مي نمايند ، اگر سطح طرح زياد باشد ، داخل طرح را دوباره با همان رشته هاي فلزي نقش داده و لحيم كاري مي نمايند ، اين كار علاوه بر زيبايي باعث استحكام بيشتر سطح فيروزه كوبي شده ، مي شود . سپس قطعات ريز يا درشت فيروزه را پس از تميز كردن و تفكيك ( دانه بندي ) مي نمايند . آن گاه شئي مورد نظر را حدود 30 درجه سانتيگراد گرم نموده و در حين حرارت دادن در قسمتهاي مورد نظر مقداري لاك پودر شده ، مي پاشند ، تا ذوب شود، بعد خرده هاي فيروزه را بر روي كار طوري قرار مي دهند كه تمام سطح مورد نظر را بپوشاند ، در صورتي كه سطح مدور باشد ، عمل فيروزه چيني را در چند مرحله انجام مي دهند . برا ي پر كردن محل هاي خالي ، دوباره ظرف را تا 40 درجه حرارت مي دهند ، لاك مي پاشند و محل هاي خالي را با سنگهاي ريزتري مي پوشانند و در نهايت فضاهاي خيلي ريز و خالي را با ملات مخصوص آبي رنگ پر مي نمايند ، سپس رويه كار را به كمك چرخ تراش سنگ ، سائيده و صيقل مي دهند ( در حين كار بايد روي كار، آب جريان داشته باشد) ، در مرحله آخر عمل پرداخت انجام مي گيرد كه جلوه خاصي به شئي مورد نظر مي بخشد .
15- عروسك بافيDoll weaving- arosak bafi
يكي از صنايع دستي ايران ” عروسك بافي “ نام دارد . قطع به يقين ، عروسك سازي از هزاران سال پيش از هنرهاي سمبليك ، قومي ، آئيني و مذهبي بشر بوده است و اين طرز تفكر از هزاران سال پيش رواج داشته است ( نمونه آن عروسك بافتني مربوط به سه هزار سال قبل از ميلاد در مقبره دختري است كه به دست آمده است ) . عروسك سازي در ايران نيز قدمتي ديرينه دارد ، بات عروسك هاي سنتي در منطقه ماسوله گيلان ، نمود بارزتري نسبت به مناطق ديگر دارد . اين عروسك ها ي متنوع و رنگارنگ با ذوق و سليقه زنان و دختران ماسوله به وسيله ميل و قلاب بافتني تهيه مي شود و دورن آن را با پنبه يا پشم ، پُر مي كنند و سپس الحاقات ، مانند كلاه و دامن عروسك را به آن مي افزايند . امروزه اين عروسك ها ، به عنوان عروسك ماسوله ، سوغات ماسوله به شمار مي آيند و جنبه زينتي دارند .
تمامی حقوق برای میراث ما محفوظ وانتشار مطالب با ذکر منبع بلامانع است