اخبار پیشنهادی


دوشنبه 88/07/27 | ساعت: 03:00 | کد خبر: 132 | بازدید: 459664 | سرویس: مقالات تخصصی | © مدیر سایت
پست الکترونیک
چاپ

صنایع دستی ایران زمین یکی از متنوع ترین هنرهای بومی این سرزمین به شمار می رود آنچنانکه در هر خطه از این سرزمین پهناور ، رشته های مختلف و بدیعی از این هنر قومی به چشم می خورد.

میراث ما:

1- لباس هاي محلي Lebas mahali -Traditional rustic clothes
Lebase Mahaliيكي از صنايع سنتي و بومي ايران ، دوخت لباس هاي محلي مي باشد ، شايد به جرأت بتوان گفت كه هيچ كشوري به اندازه ايران از اين همه تنوع در طرح و رنگ لباسهاي محلي برخوردار نيست و اين شايد به علل تنوع قومي است كه در ايران مشاهده مي نمائيم . پس از گذشت قرنها و با پيشرفت صنايع ماشيني ، هنوز هم وقتي به روستاها مراجعه كنيم ، مي توانيم لباسهاي محلي را بر تن اهالي روستا و خصوصاً عشاير مشاهده نمائيم .

 

 

 

2- پاپيه ماشه Paper macheh - Papiyeh masheh
Masheيكي از صنايع دستي سنتي و زيباي ايران” پاپيه ماشه “ نام دارد . در گذشته به آن نقاشي لاكي يا نقاشي روغني نيز اطلاق مي شد و آن عبارتست از ساخت قلمدان ، قاب قرآن ، جلد كتاب و ... كه پس از انجام توليد زير ساخت به وسيله كاغذ فشرده، سطح آن را با لاك مخصوص به رنگ سياه يا قهوه اي در آورده و روي آن را نقاشي نموده و در آخر روغن بزنند .
پاپيه ماشه در اصل كلمه اي فرانسوي است و به معناي كاغذ فشرده شده است و اين نام گذاري بدان علت است كه كاغذ را پس از خمير كردن همراه با سريش ، تحت فشار قرار داده و زير ساخت را توليد مي نمايند . شهراصفهان مركز توليد پاپيه ماشه مي باشد.

 

 

 

 

3- پلاس بافي Traditional cloth weaving - pelas bafi
Lasbafiدر برخي از نقاط روستايي ايران منسوجي بافته مي شود كه ” ِپلاس “ ناميده مي شود . پلاس از نظر ظاهري شبيه گليم درشت بافت است ، تكنيك بافت آن شبيه به گليم است . اكثرا" ابعادي حدود 250 × 350 سانتيمتر دارد . معمولا براي توليد آن از نخ پنبه اي نمره 2 براي تار و نخ نمره 5 براي پود در رنگهاي مختلف استفاده مي شود . گاه به جاي نخ پود از نوارهاي باريك پارچه اي كه از لباسهاي مستعمل بريده شده استفاده مي نمايند و به عنوان زيراندازي كم بها مورد مصرف دارد .گاه براي بافت از پشم استفاده مينمايند كه در آن صورت عايق رطوبت بوده و براي زمين هاي مرطوب مناسب است . معمولا بافت يك قطعه حدود 2 روز طول مي كشد . موارد مصرف آن به غير از زيرانداز ، به فرم كيف ، سجاده ، خورجين و ... نيز بافته مي شود .

 

 

 

4- چارق Charogh - Leathre shoes
Charoghيكي از صنايع دستي سنتي و زيباي ايران” چارق “ نام دارد . چارق كفشي است چرمي ، كه بيشتر پاي پوش روستائيان و دهقانان بوده كه با بندها و تسمه هاي بلندي كه دارد به ساق پا پيچيده مي شود . در قديم مورد مصرف بيشتري داشته و امروزه بيشتر جنبه تزئيني پيدا كرده است و داراي اسامي محلي چون ” شم ، پاتابه ، پاليك “ مي باشد .
ابزاركار توليد چارق مانند ابزار كار كفاشان است و عبارتست از درفش ، سوزن ، تيغ و چاقو . روش توليد چارق همانند توليد كفش مي باشد با اين تفاوت كه بعد از اتمام كار ، روي آن را با نخ ابريشم يا گلابتون ( ‌نخ با مغز ابريشم با روكش طلا يا نقره ) با طرحهاي مختلف سه گل ، چهار گل ، بوته دار يا بادامي تزئين مي نمايند . شهرهاي قوچان و بجنورد در استان خراسان و استان زنجان از مراكز مهم توليد چارق محسوب مي گردند .

 

 

5- چرم Leather works   Charm
Charmيكي از صنايع دستي سنتي و زيباي ايران” صنايع دستي چرمي “ نام دارد . به طور كلي در تعريف صنايع دستي چرمي مي توان گفت : هنر استفاده از چرم طبيعي در تزئين و ساخت يك فرآورده با استفاده از شيوه هاي سنتي ، مانند نقش اندازي ضربي ) حكاكي روي چرم) ، نقاشي روي چرم و ... كه هر كدام در مبحث خود تعريف شده اند .
صنايع دستي چرمي ، بي شك فرآورده اي پر طرفدار است كه كليه مراحل آن از توليد دام ، عمل آوري چرم خام و آهك كاري ، نمك پاشيدن و..... به طريقه سنتي و با دست انجام مي گيرد .
با مطالعه آثار و علائم و نقوشي كه در آثار باستاني وجود دارد ، ايرانيان از قديم از چرم براي تهيه كفش و افزارهاي جنگ استفاده مي نموده اند . محقق روسي « ايگورد باكرنف » مي گويد : ” مردم ثروتمند ايران از پوستهاي گرانبها نظير يوز پلنگ و افراد بي بضاعت از پوست گوسفند استفاده مي كرده اند .“ بر اساس مطالعات انجام گرفته از وضعيت لباس پوشيدن ايرانيان از 1500 سال قبل از ميلاد ، ايرانيان از پوستينهاي بلند و بي آستين استفاده مي كرده اند كه تا پشت زانو ادامه داشته است . از اين فرآورده انواع لباس هاي چرمي ، كفش ، كيف ، تابلو و.... تهيه مي نمايند .

 

6- جُــل اسب Tradition weaving - jol asb
Jolيكي از دست بافته هاي زيبا و عشايري ايران ” جــُل اسب “ نام دارد. جــُل ، دستبافته اي است كه به منظور تزئينات اسب و شتر تهيه مي شود . جُـــل اسب هم نقشِ گرم نگاهداشتن و عرق گير اسب را دارد و هم جنبه تزئيني و تشريفاتي ، كه در مورد شتر ، مورد تزئيني دارد . بدنه اصلي جُـــل ،‌ يك مستطيل است كه دو دستك به آن وصل شده كه اين دستك ها ، پشت اسب را مي پوشاند، تفاوت جُــــل اسب با جُـــل شتر در آن است كه جُل شتر بزرگتر از جُــل اسب مي باشد و توسط دو قطعه پارچه به يكديگر دوخته شده تا كوهان شتر از آن بيرون بماند . به طور كلي در بيشتر مناطق ايران جُل اسب و شتر با اشكال و تزئينـات گوناگون توليد مي شود و به صورت گليم ، قالي ، جاجيم ، و سوزني تهيه مي گردد . عشاير آذربايجان ، دشت مُغان ، كُردهاي خراسان ، تركمن ها ، عشاير فارس ، ورامين و ايل افشار هر كدام به گونه اي جُل را بافته و تزئين مي كنند ، بطور مثال در تركمن صحرا ، جُل ، ‌از جنس پارچه و تكه دوزي ماهوتي و پنبــــه اي با سوزندوزي هاي زيبايي تهيه مي گردد. در ايلات كرمان ، به صورت گليم ، نقوش سوزني ، شيريكي پيچ با تار و پود پشم و عشاير آذربايجان با تكنيك بافت جاجيم براي توليد جُل ، استفاده مي كنند .

 

7- چشمه دوزي  - Cheshmeh dozi Braiding
Cheshmehيكي از رودوزيهاي سنتي و زيباي ايران ” چشمه دوزي “ - يا سُكمه دوزي - نام دارد . چشمه دوزي يكي از قديمي ترين سوزن دوزي هاي استان اصفهان به شمار مي رود و معمولا بر روي پارچه هاي كتاني سفيد يا رنگي با نخ هم رنگ پارچه ، و بدون نخ كشي انجام مي گيرد .
اهميت هنر چشمه دوزي در آن است كه دوخت ، توسط شمارش الياف كتان صورت گرفته و پارچه بعد از رودوزي ، حالت تور به خود مي گيرد . اطراف چشمه دوزي را با دوخت هاي ديگر مثل قلابدوزي يا برودري دوزي تزيين مي كنند . مورد مصرف اين هنر در تزيين لباس ، روميزي ، روتختي ، پرده و... مي باشد .

 

 

 

8- زيورآلات محلي - Tribal jwellery - zinatalat mahali
Zivarيكي از صنايع دستي و سنتي ايران ” زيور آلات محلي “ نام دارد كه در استانهاي شمالي و جنوبي كشور به اشكال مختلف توليد مي گردد. مواد اوليه توليد فلزاتي نظير برنج ، مس ، نقره و ... سنگهايي مانند فيروزه ، عقيق ، يشم و ... مي باشد . شيوه توليد بدين صورت است كه ابتدا فلز را در كوره ذوب كرده و سپس به كمك قالب شكل مورد نظر كه اغلب به صورت دايره ، چهارگوش ، سه گوش، بته جقه ، ماهي و ...مي باشد ، در مي آورند . سپس با نشانده سنگهاي ذكر شده زيور آلات زيبايي تهيه مي نمايند از قبيل : ‌النگو ، انگشتر ، زيور گيسوان ، گردنبند ، گوشواره و ... .
ساخت زيور آلات محلي بيشتر به وسيله تركمن هاي استان گلستان و دربخش هايي از استان خراسان ، سيستان و بلوچستان ، كردستان و كرمانشاه انجام مي گيرد .

 

 

9- رودوزي(سوزندوزي) Braidin - rodozi)
Roodoozi”رودوزي“ هنر آراستن سطح پارچه با استفاده از نخ هاي الوان يا اشياء الوان با كمك سوزن يا قلاب مي باشد . بشر بعد از به وجود آمدن پارچه كه حفاظي در برابر سرما و يا گرما و ساي نيازهاي ابتدايي بود ، مانند هر وسيله ديگري ، آن را از حالت ساده در آورده و به تزيين و تجمل آن پرداخته است كه به مقتضاي فرهنگ ، آداب و سنن هر قومي ، داراي دگرگونيهاي خاص خود مي باشد، رودوزيهاي ايران يكي از گسترده ترين شاخه هاي صنايع دستي ايران را تشكيل مي دهند و به لحاظ نحوه انجام كار كلا به 6 دسته تقسسيم مي شوند :
گروهي كه از لحاظ پر كاري ، زمينه كار مشخص نيست و دوختهاي الوان موجب پيدايش نقش و طرح مي گردند مانند پته دوزي كرمان و قلابدوزي رشت .
گروهي كه قسمتي از زمينه را با دوخت پر مي كنند و زمينه اصلي پارچه مشخص مي باشد مانند ابريشم دوزي ، قيطان دوزي و ......
گروهي كه با جابجا كردن يا بيرون آوردن تار يا پود صورت مي گيرد مثل سكمه دوزي ، شبكه دوزي و.....
گروهي كه نخ هاي فلزي (‌طلايي و نقره اي )‌با پارچه جلوه مي دهند مثل گلابتون دوزي ، سرمه دوزي و.....
گروهي كه از سوزن يا قلاب استفاده نمي شود بلكه با گذراندن نخ هاي فلزي ، اشكال و طرح مورد نظر را به وجود مي آورند مثل خوس دوزي ، نقده دوزي .
گروهي كه از اشيائ تزييني مانند سكه ، پولك ، منجوق، مرواريد و .... براي تزيين پارچه استفاده مي نمايند مثل سكه دوزي ،‌پولك دوزي ،‌مرواريد دوزي و ...

10- رشتي دوزي(قلابدوزي) Braiding - rashti dozi
Rashtiيكي از رودوزيهاي سنتي ايران ” رشتي دوزي “ يا قلابدوزي نام دارد . رشتي دوزي يكي از دوختهاي زيباي ايراني است كه به وسيله قلاب روي پارچه ماهوت با نخ هاي ابريشمي الوان نقوش زيبا را مي دوزند . قلابدوزي به سه دسته تقسيم مي شود : قلابدوزي ساده ، برجسته ، معرق . كه نوع سوم آن زيباتر و پُركارتر از بقيه بوده و هنرمند ، قطعات ماهوت رنگي را بر زمينه كار ( مثلاً گلبرگ ها ، برگها ) نشانده و به كمك قلاب دور آن را به پارچه اصلي قلابدوزي و متصل مي نمايد .
زيباترين آثار قلابدوزي مربوط به استان مازندران و گيلان ) شهر رشت( مي باشد و چند نمونه از اين آثار زيبا در موزه هنرمندان معاصر صنايع دستي ايران در ولنجك نگاهداري مي شود . موارد مصرف قلابدوزي اكثراً براي روميزي ، رويه كرسي و.... مي باشد .

 

 

11- سفره كُردي ‏Traditional weaving - sofreh kordi
Sofreh Kordiيكي از صنايع دستي زيباي ايران ” سفره كُردي“ نام دارد . سفره كردي درحقيقت نوعي گليم سوزني است كه بنا به مورد مصرف آن ( به عنوان سفره براي خمير و پختن نان ) به اين نام خوانده مي شود . روش بافت گليم سوزني ، روشي است مابين بافت گليم معمولي و گليم سوماك ، بدين معني كه داراي دو نوع پود است ، يك پود زمينه كه معمولا يك رنگ انتخاب مي شود و پودي كه براي نقوش به كار مي رود ، الوان انتخاب مي گردد. پود زمينه مانند گليم بافي از لابلاي تارها مي گذرد ، پود نقش به دور تارها پيچيده و در پشت كار رها مي شود . تار در سفره كردي از جنس نخ پنبه اي و پودها از جنس پشم يا ابريشم انتخاب مي گردند . سفره كردي عمدتا در شمال خراسان بافته شده و داراي ابعاد 1×2 يا 1/10×2 متر مي باشد . خصوصيت بارز ديگر سفره كردي در نقوش حاشيه آن است ، كه ابتدا و انتهاي آن با چندين رديف حاشيه هندسي و موتيف هاي زنجيره اي پر شده ، اما دو طرف كناره فاقد حاشيه يا با حاشيه باريك و ساده بافته مي شود .

 

 

12- سراميك - Ceramic
يكي از صنايع دستي ايران ” سراميك “ نام دارد . سراميك واژه اي است يوناني و از واژه ” كراموس “ مشتق شده است . در يونان باستان به فرآورده هايي كه با خاك رس تهيه مي شد كراموس مي گفتند . در ايران به فرآورده هايي كه به طور عمده با خاك رس( خاك هاي اوليه ) تهيه شده ، سپس در كوره پخته شده و لعاب خورده و دوباره به كوره برود ، سراميك مي گويند . (خاك هاي اوليه خاك هايي هستند كه از بدو پيدايش در مكان خود ثابت مانده اند و از جايي به جايي ديگر منتقل نشده اند و لذا داراي خلوص بيشتر و چسبندگي كمتري هستند و براي پخت به درجه حرارت حدود 1200 درجه سانتيگراد نياز دارند . مشهورترين اين نوع خاكها : خاك سفيد و خاك استون ور مي باشند . ( خاك سفيد ، تركيبي است از كائولين +كوارتز+سيليس) . امروزه هنر سراميك به اشكال مختلف از قبيل گلدان ، بشقاب و .... با لعابهاي مختلف ، تراش خورده ، نقاشي شده و .... در كشور رايج است و از استقبال خوبي نيز برخوردار است . شهرهايي همچون لالجين همدان ، ميبد يزد ،اصطهبانات ) استهبان) فارس ، زنوز آذربايجان و …. در سراميك سازي فعاليت دارند .

13- سفالگري - Sofal gari - Ceramic works
Sofalيكي از صنايع دستي سنتي و زيباي ايران” سفالگري “ نام دارد . و آن عبارتست از ساخت و تهيه اشياء از گل پخته ، مانند كاسه ، كوزه و ... . اگر محصولات بدون لعاب باشند به آن ها ، سفال اطلاق مي گردد ، سفال عمدتا از خاك هاي ثانويه ساخته مي شود ِ( خاكهاي ثانويه ، خاكهايي هستند كه به طور مرتب در حال جابجايي و تغيير مكان هستند ، لذا داراي خلوص كمتر و چسبندگي بيشتري هستند و جهت پخت به درجه حرارتي حدود 950 تا 1000 درجه سانتيگراد نياز دارند . مهمترين خاك ثانويه ، انواع خاك رس است كه با نام علمي Earthen ware شناخته مي شوند و رنگ طبيعي آنها از خاكستري تا قرمز تغيير مي كند . اصطلاح انگليسي سراميك دقيقا داراي مفاهيم سفال در زبان فارسي است كه از واژه يوناني Kermose به معناي خاك رس گرفته شده است .
مراكز مهم سفالگري در ايران لالجين همدان ، ، قمشه ( شهرضا ) اصفهان ، زنوز تبريز ، جويبار مازندران ، سياهكل گيلان ، مند گناباد خراسان ، استهبان فارس ، كلپورگان سراوان سيستان و بلوچستان ، شهوار ميناب ، تهران ، قم ، ... مي باشند .

 

14- فيروزه كوبي - Firozikobi - Turquoise
Firoozehيكي از صنايع دستي سنتي و زيباي ايران” فيروزه كوبي “ نام دارد ، و آن عبارتست از وسايل و يا ظروف ساخته شده از جنس ( زيرساخت ) مس ، نقره ، برنج و يا برنز كه قطعات ريز فيروزه بر قسمت هايي از سطح آن به شكل موزائيك كاري در كنار هم نشانده شده باشند . فيروزه كوبي ، سابق بر اين، در مشهد ( توسط يوسف حكيميان ابداع گرديد ) و بر روي زيور آلاتي مانند گوشواره ، دستبند ، گل سينه و ... انجام مي گرديد ، سپس توسط صنعتگري به نام حاج داداش به اصفهان برده شد.
روش كار بدين صورت است كه ابتدا ظرف مسي يا برنجي يا نقره و يا زيور آلات ( مثلاً : جام ، شمعدان ، گلدان ، انگشتر ، گردنبند ، و... ) را به عنوان زير ساخت انتخاب كرده آ نگاه قسمتي كه بايد فيروزه كوبي گردد مشخص كرده و محيط آن رابا يك رشته باريك فلزي به ارتفاع دو يا سه ميليمتر لحيم و ِزوار بندي مي نمايند ، اگر سطح طرح زياد باشد ، داخل طرح را دوباره با همان رشته هاي فلزي نقش داده و لحيم كاري مي نمايند ، اين كار علاوه بر زيبايي باعث استحكام بيشتر سطح فيروزه كوبي شده ، مي شود . سپس قطعات ريز يا درشت فيروزه را پس از تميز كردن و تفكيك ( دانه بندي ) مي نمايند . آن گاه شئي مورد نظر را حدود 30 درجه سانتيگراد گرم نموده و در حين حرارت دادن در قسمتهاي مورد نظر مقداري لاك پودر شده ، مي پاشند ، تا ذوب شود، بعد خرده هاي فيروزه را بر روي كار طوري قرار مي دهند كه تمام سطح مورد نظر را بپوشاند ، در صورتي كه سطح مدور باشد ، عمل فيروزه چيني را در چند مرحله انجام مي دهند . برا ي پر كردن محل هاي خالي ، دوباره ظرف را تا 40 درجه حرارت مي دهند ، لاك مي پاشند و محل هاي خالي را با سنگهاي ريزتري مي پوشانند و در نهايت فضاهاي خيلي ريز و خالي را با ملات مخصوص آبي رنگ پر مي نمايند ، سپس رويه كار را به كمك چرخ تراش سنگ ، سائيده و صيقل مي دهند ( در حين كار بايد روي كار، آب جريان داشته باشد) ، در مرحله آخر عمل پرداخت انجام مي گيرد كه جلوه خاصي به شئي مورد نظر مي بخشد .

 

15- عروسك بافيDoll weaving- arosak bafi
Aroosakيكي از صنايع دستي ايران ” عروسك بافي “ نام دارد . قطع به يقين ، عروسك سازي از هزاران سال پيش از هنرهاي سمبليك ، قومي ، آئيني و مذهبي بشر بوده است و اين طرز تفكر از هزاران سال پيش رواج داشته است ( نمونه آن عروسك بافتني مربوط به سه هزار سال قبل از ميلاد در مقبره دختري است كه به دست آمده است ) . عروسك سازي در ايران نيز قدمتي ديرينه دارد ، بات عروسك هاي سنتي در منطقه ماسوله گيلان ، نمود بارزتري نسبت به مناطق ديگر دارد . اين عروسك ها ي متنوع و رنگارنگ با ذوق و سليقه زنان و دختران ماسوله به وسيله ميل و قلاب بافتني تهيه مي شود و دورن آن را با پنبه يا پشم ، پُر مي كنند و سپس الحاقات ، مانند كلاه و دامن عروسك را به آن مي افزايند . امروزه اين عروسك ها ، به عنوان عروسك ماسوله ، سوغات ماسوله به شمار مي آيند و جنبه زينتي دارند .

 

 

 



----------------
تمامی حقوق برای میراث ما محفوظ وانتشار مطالب با ذکر منبع بلامانع است

اعلام دیدگاه در مورد این خبر

تنها نظراتی که با حروف فارسی نوشته می شوند قابلیت انتشار خواهند داشت.


کد امنیتی
تازه سازی

حقوق برای پایگاه خبری میراث ما محفوظ و استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است.
طراحی و پشتیبانی:  گروه تکاپو  Favicon1